Өгейшөп (лат.Tussilago) – Астра (Asteraceae) тұқымдасының гүлді
ерте көктемгі өсімдіктерінің туысы.
Жалғыз түр – кәдімгі өгейшөп (лат.Tussilago farfara): көпжылдық
шөпті өсімдік, барлық жерде кең таралған. Өгейшөптің ерекшелігі
– ол ерте көктемде, жапырақтары пайда болғанға дейін гүлдейді.
Ежелгі заманнан бері өсімдік дәрілік зат ретінде қолданылады.
Өгейшөптің жапырақтарының астыңғы жағы («ана») көптеген
түктермен жабылған, үстіңгі жағынан гөрі жылы және жұмсақ («өгей
ана») – осыдан өсімдіктің дәстүрлі атауы. Ғылыми (латын) жалпы
атауы лат. tussilago, лат. Tussis («жөтел») және ago,egi, actum,
ere («жүгіру») сөздерінен шығады. Бұл атау өсімдіктің жөтелге
қарсы дәрі ретінде медициналық қолданылуына байланысты. Халықтық
медицинада бұл өсімдік көптеген ауруларға қарсы қолданылады.
Өгейшөптің биологиялық белсенді заттары қабыну процестеріне
кешенді әсер етеді. Алайда, өсімдікте уыттылығы нашар зерттелген
кейбір алкалоидтардың болуына байланысты өсімдік гүлдерін
қатарынан 4-6 аптадан артық пайдалану ұсынылмайды.
Араларға балшырын және тозаң беретін аса бағалы ерте көктемгі
балды өсімдік болып табылады.
Мәдениетте – әдебиетте, жергілікті аңыздарда, геральдикада,
ою-өрнекте және суреттерде белсенді қолданылады. Олар гүл аналық
махаббаттан пайда болды деп айтады, жапырақтың жылы жағы жерге
қарайды, ал тегіс және қатты жағымен жел мен ызғарға қарай
қарайды. Егер өгейшөп гүлдерінен гүлдесте тоқып, оны үйдің
негізгі бөлмесінде ақ ыдысқа салып қойса, онда отбасы жанжалдан
біржола арылады, ал үйде тыныштық пен келісім орнайды.
Халықта өгейшөп гүліне қарап ауа-райын анықтайды. Күн қызған
кезде оның гүлдері гүлдейді, жайылады. Бірақ егер көктемгі
қолайсыз күн райы күтілсе, олар нәзік жапырақтарды суықтан
сақтайтын үлпілдек жағаға тығылады. Құдық қазғысы келетіндер
үшін ол су көкжиегінің жақын орналасқан жерін көрсетеді.
Материалды ҒМЭАжТ бөлімінің зертханашысы Маткова Ю.А. дайындады.
Фото авторы Премина Н.В.>